Adam Wieczorek, wiceprezydent Łodz i przewodniczący Komitetu Samorządowego PSPA oraz Maciej Mazur, dyrektor zarządzający PSPA, podczas konferencji w Gliwicach Fot. PSPA

Walka na rzecz klimatu w Polsce nabiera tempa. Po decyzji Krakowa o wdrożeniu strefy czystego transportu, rozpoczęciu prac nad utworzeniem SCT przez Wrocław i Warszawę, temat ograniczeń dla najstarszych i najbardziej trujących samochodów spalinowych jest na ustach mieszkańców Śląska. Gliwice ogłosiły podczas niedawnej konferencji prasowej, że rozpoczynają badania potoku pojazdów, które wykażą, jaka strefa czystego transportu powinna powstać na terenie miasta.
Strefy czystego transportu powoli stają się faktem. Przełomową decyzję w tej sprawie podjęli radni Krakowa, którzy w zeszłym roku przegłosowali uchwałę o wprowadzeniu SCT na terenie całego miasta. W efekcie, od lipca 2024 r. wprowadzona zostanie pierwsza faza, która wprowadzi ograniczenia zaledwie dla 2% samochodów poruszających się po mieście. Drugi etap, tzw. pełna strefa, zacznie obowiązywać w 2026 roku. Na ten moment wymogów nie spełniłoby między 20% a 25% samochodów (ok. 100 tys. zarejestrowanych w Krakowie). Oczywiście, do czasu wprowadzenia ograniczeń, tych pojazdów będzie jeszcze mniej, ponieważ cały czas kierowcy wymieniają auta na nowsze.

Wrocław również za SCT

W ślad za stolicą małopolski, prace nad strefami czystego transportu rozpoczął Wrocław. Przedstawiciele miasta oraz PSPA przedstawili wyniki badań emisji, które w zeszłym roku zostały przeprowadzone w stolicy Dolnego Śląska. Na tej podstawie wypracowane zostały trzy scenariusze, które będą dalej procedowane m.in. poprzez konsultacje społeczne.
– Analizowane są trzy warianty oparte na typowych dla Wrocławia uwarunkowaniach terenowych, czyli z granicami opartymi na rzekach oraz nasypach kolejowych. Takie podejście rekomendowane jest przez miasta w Europie Zachodniej, w których funkcjonują już podobne strefy. Pierwszy z wariantów obejmuje tylko ścisłe centrum miasta, a zatem obszar zawarty wewnątrz Fosy Miejskiej i Odry – wyjaśnia Tomasz Stefanicki z Biura Zrównoważonego Rozwoju Miasta Wrocławia.

Miasta widzą potencjał

Coraz więcej miast rozważa i rozpoczyna przygotowania do wdrożenia stref czystego transportu. Jednym z nich są Gliwice. Podczas styczniowej konferencji, poświęconej rozwojowi stref w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, podpisano list intencyjny pomiędzy GZM, miastem Gliwice, PSPA oraz International Council on Clean Transportation (ICCT). Zawarta umowa symbolizuje rozpoczęcie pracy, która polegać będzie na dostarczeniu danych dotyczących struktury parku pojazdów i ich ruchu przeanalizowanego przez systemy teleinformatyczne, znajdujące się w mieście.
– W najbliższym czasie prowadzone będą analizy danych, które są niezbędne do procedowania wprowadzenia strefy – mówi Jadwiga Stiborska, rzecznik prasowy Zarządu Dróg Miejskich w Gliwicach. – Zakres przygotowania do wprowadzenia SCT jest tak duży, że w chwili obecnej nie ma takiej możliwości, aby strefa została wprowadzona w tym roku.
– Podpisane porozumienie to kolejny etap współpracy z miastem Gliwice w zakresie stref czystego transportu, który pozwoli nam lepiej przygotować się do wdrażania tych stref w całej Metropolii – mówi Blanka Romanowska, dyrektor Departamentu Infrastruktury i Środowiska w GZM. – Mamy już know-how jak przygotowywać takie strefy, śledzimy, w jaki sposób wprowadzają je różne miasta w Europie, a także cały czas obserwowaliśmy poczynania Krakowa, który utworzył taką strefę jako pierwszy w Polsce. Korzystając z tych doświadczeń i szerokiej siatki współpracy, chcemy doradzać naszym gminom, jak sprawnie to przeprowadzić u siebie i jakie działania przygotowawcze powinny poprzedzać uchwalanie stref czystego transportu.

Wspólne działania na rzecz SCT

Sektor transportu odpowiada za 1/3 globalnej emisji gazów cieplarnianych. Pochodzi one głównie ze spalania paliw kopalnych w samochodach osobowych i dostawczych, ciężarówkach, statkach, pociągach oraz samolotach. Ponad 90% paliw wykorzystywanych w tym sektorze to paliwa ropopochodne, do których należą przede wszystkim benzyna i olej napędowy. Za największą część emisji z transportu odpowiada transport drogowy (w 2019 r. był on źródłem 72% wszystkich wyemitowanych GHG). Dlatego tyle stref ograniczonej emisji powstaje Europie.
Po polskich drogach porusza się ponad 20 mln samochodów, a co roku rejestrowanych jest 1,5 mln. Rozbudowana flota sprawia, że oprócz wytwarzania znacznej ilości dwutlenku węgla, transport drogowy generuje nawet 80% zanieczyszczeń powietrza w polskich miastach. W konsekwencji przyczynia się do powstawania smogu i pogorszenia stanu powietrza, którym oddychamy. W ponad 70% polskich miast normy jakości powietrza są regularnie przekraczane. Z tego powodu strefy będą powstawać także nad Wisłą.
– Mimo że w całej Europie zaimplementowano już ponad 300 obszarów niskoemisyjnych, a niektóre z nich (np. w Goteborgu) działają już od blisko 30 lat, w Polsce nadal nie funkcjonuje żadna strefa czystego transportu. Sytuacja już wkrótce może się zmienić – komentuje Maciej Mazur, dyrektor zarządzający Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych.
Aktualnie PSPA wraz z miastami, m.in. w ramach Komitetu Samorządowego PSPA, przygotowuje propozycje zmian Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, których celem jest uelastycznienie obecnych przepisów w nawiązaniu do rozwiązań stosowanych w krajach zachodniej Europy. Postulaty mają na celu zarówno odciążenie samorządów, jak i ułatwienie korzystania ze stref samym mieszkańcom. Zakładają m.in. możliwość dopuszczenia przez radę gminy (w uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu) wjazdu do SCT niezależnie od godziny za opłatą (w tym abonamentową), wprowadzenie alternatywnego rozwiązania umożliwiającego weryfikację uprawnień do wjazdu do SCT w postaci systemu teleinformatycznego, czy też rezygnację z ograniczenia możliwości poboru opłat za wjazd do SCT jedynie do 3 lat od dnia jej ustanowienia.
Autor: Klaudia Zagorzycka